NRC beschikt over geheime documenten van de NSA, afkomstig van Edward Snowden Voor het eerst is meer duidelijk over de schaal van spionage in Nederland
De NSA-dossiers
Nieuwe onthullingen NSA De eerste onthullingen over Nederland
Floor Boon, Steven Derix en Huib Modderkolk
Amsterdam/Rio de Janeiro.
Amsterdam/Rio de Janeiro. Nederland is tussen 1946 en 1968 afgeluisterd door de Amerikanen. Daarvoor is nu voor het eerst bewijs.
Het gaat om een document van de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden dat deze krant heeft ingezien. Uit het stuk blijkt niet of het afluisteren na 1968 werd voortgezet.
Officiële documenten die aantonen dat Nederland een target is, mogen niet worden gepubliceerd. Amerika vreest dat publicatie de relatie met de bevriende natie Nederland in gevaar brengt.
Het document van Snowden is een recente inventarisatie van het NSA-archief vanaf 1946 tot 1968. In het stuk wordt geanalyseerd welke informatie openbaar gemaakt kan worden en welke niet. Uit het stuk blijkt ook dat andere bevriende naties als België, Duitsland, Frankrijk en Noorwegen vanaf 1946 zijn afgeluisterd.
Nederland werkt als zogeheten ‘derde partij’ intensief samen met de Amerikaanse inlichtingendienst. De partners, zo schrijft de NSA, leveren de dienst „unieke en waardevolle inzichten in contraterrorisme, antiproliferatie, en regionale veiligheidsproblemen.” Als naar buiten zou komen dat de NSA deze partnerlanden bespioneerde, dan zou dat ten koste kunnen gaan van de samenwerking.
De Amerikaanse journalist Matthew Aid, die een boek maakte over de NSA, sprak eerder het vermoeden uit dat de afluisteractiviteiten zijn doorgegaan tot ver in de jaren negentig. Minister van Binnenlandse Zaken Ronald Plasterk (PvdA) meldde onlangs nog dat de Amerikanen hem hebben verzekerd dat Nederland geen target is van de NSA. De minister vroeg opheldering na berichten over het afluisteren van verschillende Europese landen, waaronder ook Nederland.
De NSA wil niet reageren op de onthullingen over Nederland en verwijst naar de Amerikaanse overheid. Een woordvoerder laat weten dat iedere publicatie over staatsgeheimen schadelijk is voor de nationale veiligheid van de Verenigde Staten.
Een tweede onthulling uit documenten van Snowden die deze krant heeft ingezien, betreft de werkwijze van de NSA. Op een slide uit een managementpresentatie uit 2012 staat uitgelegd hoe de NSA wereldwijd informatie verzamelt. Daarin staat ook dat de inlichtingendienst op meer dan 50.000 plekken – veel meer dan tot nu toe werd aangenomen – aan ‘Computer Network Exploitation’ doet. Dit is het heimelijk infiltreren van computersystemen door middel van het installeren van kwaadaardige software, zogeheten malware.
Een voorbeeld van een dergelijke hack werd in september ontdekt bij de Belgische telecomprovider Belgacom en zorgde toen voor grote opschudding. Door het installeren van malware was de Britse inlichtingendienst GCHQ jarenlang in staat om het telefoon- en dataverkeer dat via de infrastructuur van Belgacom liep, te onderscheppen. GCHQ was binnengekomen bij Belgacom door medewerkers van het Belgische bedrijf naar een valse LinkedIn-pagina te lokken.
De computeraanvallen van de NSA worden uitgevoerd door een speciale afdeling, die TAO (Tailered Access Operations) wordt genoemd. Bij deze afdeling werken meer dan duizend hackers. In augustus berichtte The Washington Post al over de cyberoperaties van de TAO. De Amerikaanse krant meldde op grond van een geheime begroting van de Amerikaanse inlichtingendiensten dat er in 2008 al op zo’n 20.000 plaatsen malware had geïnstalleerd. Medio 2012, zo blijkt uit de presentatie die deze krant heeft ingezien, was dat aantal meer dan verdubbeld.
Zogeheten cyberoperaties worden steeds belangrijker voor de NSA. Computerhacks zijn relatief goedkoop, en stellen de dienst in staat om binnen te dringen op plaatsen waar de Amerikanen geen toegang hebben. Uit de NSA-presentatie blijkt dat de dienst veel CNE-operaties uitvoert in China, Rusland, Venezuela en Brazilië.
De malware die in deze landen is geïnstalleerd, kan jarenlang actief zijn zonder te worden opgemerkt. De programma’s kunnen ook op afstand naar believen worden aan- en uitgezet.
Verantwoording hoofdredactie NRC
NRC Handelsblad en nrc.next publiceren vandaag een eerste serie artikelen op basis van documenten van de Amerikaanse NSA. Deze documenten, afkomstig van klokkenluider Edward Snowden, geven inzicht in de afluister- en spionage- activiteiten van de NSA, wereldwijd. Die zijn van ongekend grote omvang. Spionage in het digitale tijdperk heeft Orwelliaanse proporties aangenomen.
Dat roept vragen op. Er is al veel bekend over de activiteiten van de NSA in andere landen, maar is de NSA ook in Nederland actief? Wat doen de Nederlandse inlichtingendiensten op dit terrein zelf? Dat zijn relevante vragen. De zoektocht naar antwoorden begint bij de stukken van de NSA.
Onder leiding van Jan Meeus, chef van de onderzoeksgroep van NRC, werkten verslaggevers Huib Modderkolk en Steven Derix en correspondent Floor Boon in Brazilië de afgelopen maanden aan dit dossier, samen met de Amerikaanse journalist Glenn Greenwald, die een van de drijvende krachten is achter de publicaties in The Guardian. Gedurende deze samenwerking is Greenwald contractueel verbonden aan NRC. Dat impliceert dat zijn werk moet voldoen aan de redactionele en ethische normen die NRC aan haar medewerkers stelt.
Net als bij de publicatie over Wikileaks nu bijna 3 jaar geleden, doen we gedegen onderzoek naar de informatie uit de documenten, plegen we hoor en wederhoor bij alle relevante partijen en wegen we de belangen van betrokkenen voor we publiceren. Daarbij gaat het om de vraag of het maatschappelijk belang van openbaarheid en transparantie over de activiteiten van veiligheidsdiensten opwegen tegen het belang van geheimhouding die veiligheidsdiensten hebben bij de uitvoering van hun taken.
Peter Vandermeersch
hoofdredacteur NRC
Dit artikel is verschenen in de nrc.next van zaterdag 23 november 2013 op pagina 1